Dit is wat de Commissie gelijke behandeling zegt over kledingvoorschriften op school.

Veel onderdelen van deze leidraad vinden wij kinderachtig en betuttelend

LEIDRAAD KLEDING OP SCHOLEN
De laatste tijd is er veel publiciteit geweest rond scholen die hun leerlingen verboden
gezichtsbedekkende kleding of een hoofddoek te dragen. Uit de discussies die daarop volgden, bleek dat veel scholen niet weten welke eisen ze aan kleding mogen stellen.
Mag een school zomaar hoofddoekjes verbieden?
En hoe zit het met andere min of meer
omstreden kledingstukken als naveltruitjes of bomberjacks?

Hoe moet een school
kledingvoorschriften vastleggen? En op welke manieren kan een school ervoor zorgen dat
leerlingen zich aan kledingvoorschriften houden?
In deze leidraad wordt uitgelegd welke eisen een school aan kleding mag stellen, welke grenzen wet- en regelgeving hieraan stelt, hoe deze voorschriften kunnen worden vastgelegd en hoe ze kunnen worden gehandhaafd.
Het advies van de Commissie Gelijke Behandeling
over gezichtssluiers en hoofddoeken op scholen van 16 april 2003 is hierbij als richtlijn gebruikt.

Kledingvoorschriften
Een school is in principe vrij om kledingvoorschriften voor te schrijven. Er zijn wel voorwaarden waar deze voorschriften aan moeten voldoen:

· de voorschriften mogen niet discriminerend zijn;
· de voorschriften mogen de vrijheid van meningsuiting niet aantasten;
· de voorschriften moeten worden opgenomen in de schoolgids, het leerlingenstatuut,
het studentenstatuut, de algemene bepalingen van een onderwijsovereenkomst of in de
arbeidsvoorwaarden;
· de maatregel op het overtreden van een kledingvoorschrift mag niet onevenredig
zwaar zijn.
Deze voorwaarden worden hieronder punt voor punt toegelicht. Daarbij wordt vooral
aandacht besteed aan de voorwaarde dat kledingeisen niet discriminerend mogen zijn, omdat
die in de praktijk de meeste problemen oplevert.
Kledingvoorschriften mogen niet discriminerend zijn
Kledingvoorschriften kunnen, meestal onbedoeld, discriminerend zijn. Van discriminatie is volgens de Algemene Wet gelijke behandeling sprake als er onderscheid wordt gemaakt op grond van:
· godsdienst of levensovertuiging,
· politieke gezindheid,
· ras,
· geslacht,
· nationaliteit,
· seksuele geaardheid of
· burgerlijke staat.
Het maken van onderscheid op een van deze gronden is in de regel altijd verboden. De wet maakt echter voor sommige scholen en voor sommige situaties uitzonderingen. Hieronder wordt uitgelegd welke uitzonderingen dat zijn. Daarbij is het spanningsveld tussen kledingeisen en de vrijheid van godsdienst als voorbeeld genomen om concreet toe te lichten wat wel en niet mag.
2
Kledingvoorschriften die de vrijheid van godsdienst raken
Sommige godsdiensten hebben kledingvoorschriften. Dat kan gaan om hoofddoeken,
gezichtsbedekkende kleding en om het dragen van een keppeltje of van een tulband. Het
verbieden van dergelijke kleding is in strijd met de gelijke behandelingswetgeving. Zo’n verbod maakt namelijk onderscheid op grond van godsdienst: alleen de aanhangers van deze godsdienst worden door het verbod getroffen. Dat niet iedere gelovige deze
kledingvoorschriften als verplichtend ziet, maakt daarbij niets uit. Er zijn wel uitzonderingen op deze regel.

Uitzondering: bijzonder onderwijs
Een bijzondere school mag eisen stellen aan leerlingen en personeel die nodig zijn voor de
verwezenlijking van zijn grondslag. Een katholieke of protestants-christelijke school mag
leerlingen of docenten daarom ook verbieden een hoofddoek of gezichtsbedekkende sluier te
dragen, als de school aannemelijk kan maken dat zulke geloofsuitingen het onmogelijk maken
de grondslag van de school te verwezenlijken. Zo’n verbod mag alleen worden toegepast als
er een consequent aannamebeleid wordt gevoerd in het licht van de grondslag van de school,
en als het kledingvoorschriftenbeleid consequent wordt gehandhaafd.
Het openbaar onderwijs mag zulke eisen niet stellen. Openbare scholen mogen docenten en
leerlingen dus niet verbieden een hoofddoek te dragen (tenzij er sprake is van een objectieve
rechtvaardiging). Zij mogen wel eisen dat een docent voor de klas de neutraliteit uitdraagt die
bij het openbare karakter past. De Commissie Gelijke Behandeling heeft bepaald dat een
hoofddoek niet uitsluit dat een docent in staat is les te geven in overeenstemming met het
openbare karakter van de school.

Uitzondering: objectieve rechtvaardiging
Ook een schijnbaar neutrale regel kan discriminerend zijn
, bijvoorbeeld de regel dat alle
kleding die het hoofd bedekt verboden is. In de praktijk komt dit erop neer dat vooral
aanhangers van een bepaalde godsdienst hierdoor worden getroffen, namelijk islamitische
meisjes die een hoofddoek dragen.
Zo’n eis stellen is verboden, tenzij er een objectieve rechtvaardigingsgrond voor is. De
Commissie Gelijke Behandeling en de rechter stellen zware eisen aan deze objectieve
rechtvaardiging. Argumenten als “we willen niet dat mensen op demonstratieve wijze hun
geloofsopvatting uitdragen” worden bijvoorbeeld niet geaccepteerd. Er zijn drie strikte criteria
waaraan de rechtvaardiging moet voldoen. Deze criteria worden hieronder toegelicht aan de
hand van het oordeel 2003-40 van de Commissie Gelijke Behandeling over het verbieden van
gezichtsbedekkende kleding:
1. Er moet een legitiem doel zijn.
Het doel van de regeling moet zwaarwegend zijn. Bovendien mag het doel niet
discriminerend zijn.
Toelichting:
Het ROC gaf drie redenen voor het verbod op gezichtsbedekkende kleding. De sluiers
belemmeren de onderlinge communicatie, maken het onmogelijk voor de school om de
identiteit vast te stellen van personen die zich in de school bevinden en maken het
bijvoorbeeld voor leerlingen moeilijker de stage te doorlopen die noodzakelijk is om een
diploma te behalen.

1
Het gaat hier om indirect onderscheid in de zin van de Algemene wet gelijke behandeling.
3
De Commissie Gelijke Behandeling vindt dat deze doelen voldoende legitiem zijn om het
verbod te handhaven. Een goede communicatie tussen docenten en deelnemers is van
essentieel belang in het leerproces. Voor een school is het bovendien noodzakelijk om vast te
kunnen stellen wie zich in het gebouw bevindt. Tenslotte is een school verplicht ervoor te
zorgen dat leerlingen een stage kunnen doorlopen. Bovendien, oordeelt de Commissie, zijn
deze doelen niet discriminerend.
2. Er moet een passend middel worden toegepast.
Gebruik van het middel (de regeling) moet ertoe leiden dat het doel wordt bereikt.
Toelichting:
De Commissie Gelijke Behandeling vindt dat het verbod op gezichtsbedekkende kleding een
passend middel is. Het verbod leidt ertoe dat tijdens de communicatie de gezichtsuitdrukking
en de articulatie van betrokkenen kan worden waargenomen. Ook is het gevolg van het
verbod dat effectief en zonder grote moeite kan worden gecontroleerd wie zich in het
schoolgebouw bevinden. Het dragen van gezichtsbedekkende kleding kan de kansen op het
vinden van een stageplaats verminderen.
3. Het middel moet noodzakelijk zijn om het doel te bereiken.
Als het niet mogelijk is een ander middel te gebruiken dat geen of een minder vergaand
onderscheid maakt en het middel in een redelijke verhouding staat tot het doel, is het ingezette
middel noodzakelijk.
Toelichting:
De school heeft volgens de Commissie Gelijke Behandeling aannemelijk gemaakt dat een
verbod op gezichtsbedekkende kleding noodzakelijk is om goed onderwijs te kunnen geven.
Zonder zo’n verbod is het niet mogelijk om de communicatie, een essentieel onderdeel van
het leerproces, goed te laten verlopen. Een verbod op gezichtsbedekkende kleding is voor de
school ook noodzakelijk omdat de school verantwoordelijk is voor de veiligheid in het
gebouw. Daarvoor is het nodig dat leerlingen kunnen worden geïdentificeerd. Bovendien
houdt de taak van de school niet op buiten het klaslokaal. De school is ook verantwoordelijk
voor de mogelijkheden van leerlingen om te leren op hun stageplek. Die mogelijkheden
worden beperkt als leerlingen gezichtsbedekkende kleding dragen.
De Commissie vindt dat de school de drie doelen niet kan bereiken als leerlingen alleen
tijdens de les hun gezichtsbedekkende kleding afdoen. Dan blijft het probleem van de stages
bestaan en kan de school ook niet controleren of zich onbevoegden in de school bevinden.
De Commissie komt daarom tot de conclusie dat het middel, het verbieden van
gezichtsbedekkende kleding op het gehele schoolcomplex, in evenredige verhouding staat tot
het beoogde doel. Het verbod is dus proportioneel. Bovendien stelt de Commissie dat de
school dit doel niet op een andere manier kan bereiken. Daarmee voldoet het verbod aan alle
criteria van de objectieve rechtvaardiging.
Kledingvoorschriften die de vrijheid van meningsuiting raken
Soms laten mensen met hun kleding zien dat zij zich identificeren met bepaalde (politieke)
ideeën. Een bomberjack bijvoorbeeld, gecombineerd met een zwarte trui van een bepaald
merk en zwarte legerschoenen en gemillimeterd haar worden geassocieerd met
extreemrechtse opvattingen.
Het verbieden van zulke kleding kan de in de Grondwet gewaarborgde vrijheid van
meningsuiting aantasten. Een school mag daarom dergelijke kleding niet verbieden vanwege
4
de inhoud van zulke ideeën. Beperkingen aan zulke kleding stellen mag wel om andere
redenen, bijvoorbeeld als het nodig is om wanordelijkheden te voorkomen.
Kledingvoorschriften die niet de vrijheid van godsdienst of meningsuiting raken
Niet alleen religieus of politiek geïnspireerde kleding kan tot weerstand leiden. Baseballpetjes
of naveltruitjes worden ook niet door iedereen gewaardeerd. Voor kleding die geen uiting is
van een godsdienst of een mening, kan een school kledingvoorschriften opstellen. Er gelden
daarbij wel procedurele eisen, die overigens voor alle kledingvoorschriften gelden.
Procedurele eisen
Het is belangrijk dat kledingvoorschriften op school op een goede en duidelijke manier
worden opgesteld. Dit voorkomt onbegrip en problemen met de interpretatie van de
voorschriften. De voorschriften moeten ondubbelzinnig zijn. Een voorschrift mag niet voor
meer dan één uitleg vatbaar zijn. De voorschriften moeten voor alle leerlingen gelden en ze
moeten bij iedereen bekend zijn, bijvoorbeeld door publicatie op internet.
Een school kan niet zomaar kledingvoorschriften instellen. De voorschriften moeten worden
vastgelegd in schoolgids of leerlingen- of studentenstatuut, afhankelijk van de sector, en
daarvoor is toestemming nodig van de medezeggenschapsraad of universiteitsraad. Hieronder
staat per sector in welk document de voorschriften moeten worden vastgelegd:
· primair onderwijs: schoolgids
· voortgezet onderwijs: leerlingenstatuut
· beroepsonderwijs en educatie: algemene bepalingen van de onderwijsovereenkomst
· hoger onderwijs: studentenstatuut
Voor personeel moeten de voorschriften worden vastgelegd in arbeidsvoorwaarden.
Handhaven kledingvoorschriften
Als er problemen zijn bij het handhaven van kledingvoorschriften is het vanzelfsprekend aan
te raden om problemen eerst in overleg op te lossen. Als het niet lukt om een oplossing te
vinden, kan een school een maatregel treffen vanwege het niet naleven van de
kledingvoorschriften, zoals schorsen. De maatregel moet wel in verhouding staan met de
overtreding.
Meer informatie
Voor meer informatie over het advies van de Commissie Gelijke Behandeling over
gezichtssluiers en hoofddoeken en voor andere oordelen: www.cgb.nl.
Verder kan een school de Commissie Gelijke Behandeling vragen om hun
kledingvoorschriften te bekijken, ook als zich (nog) geen conflict heeft voorgedaan.

#PUKGAATDOOR